کپسول آتش نشانی ، یکی از تجهیزات اطفاء حریق و وسیله ای خودکار برای خاموش کردن آتش است. کپسول آتش نشانی دارای محافظ، دسته و مخزنی از مواد اطفاء کننده می باشد و مواد داخل کپسول آتش نشانی معمولاً از آب، مواد خشک شیمیایی، نیتروژن و کربن دی اکسید تشکیل شده است. ظرفیت مواد خاموش کننده کپسول های آتش نشانی 14-1 کیلو یا لیتر می باشد.
تاریخچه خاموش کننده ها و کپسول های آتش نشانی
• اولین کپسول آتشنشانی و خاموش کننده دستی در سال 1816 توسط ناخدا بای دریارموث اختراع شد.
• اولین دستگاه کف شیمیایی دو گالنی در سال 1912 ساخته شد.
• اولین خاموش کننده آب و گاز و گاز CO2 در سال 1935 و خاموش کننده پودر و گاز در سال 1957 و خاموش کننده خودکار در سال 1964 وارد بازار شدند.
کپسول آتش نشانی
کپسول های آتش نشانی دارای شکلی استوانه ای هستند که از بدنه مقاوم فلزی ساخته شده اند. این کپسول ها در برابر زنگ زدگی و خوردگی از مقاومت بالایی برخوردار هستند و دارای ابعاد و اندازه های متفاوت هستند. ماده خاموش کننده داخل این کپسول ها حاوی کف و پودر است. تمامی اطلاعات مربوط به کپسول های آتش نشانی از جمله: کارخانه سازنده، نوع ماده اطفایی، روش استفاده و … باید بر روی بدنه کپسول ها درج شود.
خاموش کننده ها از نظر ماده اطفایی دارای انواع گوناگون هستند، با توجه به محیط و نوع آتش سوزی در شرایط مختلف، کپسول آتش نشانی مناسب با آن حریق مورد استفاده قرار می گیرند. خاموش کننده ها بصورت ثابت در اماکن قابل نصب هستند و به صورت دستی توسط یک نفر قابل حمل و استفاده می باشند. خاموش کننده های بزرگتر را می توان بر روی چرخ و یا ماشین نیز حمل کرد.
انواع کپسول های آتش نشانی و خاموش کننده ها (کپسول اطفاء حریق)
1- کپسول آتش نشانی و خاموش کننده محتوی آب
2- کپسول آتش نشانی و خاموش کننده محتوی کف
3- کپسول آتش نشانی و خاموش کننده محتوی پودر
4- کپسول آتش نشانی و خاموش کننده محتوی گاز
5- کپسول آتش نشانی و خاموش کننده هالوژنه (مواد تبخیر شونده)
کپسول آتش نشانی و خاموش کننده محتوی آب:
خاموش کننده های آبی جهت خاموش نمودن مواد قابل احتراق معمولی گروه A مانند چوب، کاغذ، پلاستیک و لاستیک مورد استفاده قرار می گیرند. بیشتر آتش سوزی های مربوط به منازل حریق نوع A می باشند، که بهترین و اقتصادی ترین ماده اطفاء در این گونه موارد آب است. این خاموش کننده ها دارای سه نوع سودا اسید، آب و گاز، آب و هوا می باشند. نوع قدیمی این خاموش کننده ها سودا اسید بوده که امروزه هیچ گونه کاربردی ندارد.
کپسول های حاوی آب و گاز نیز دارای سیلندری بوده که از 2/3 آب جهت تامین فشار تخلیه گاز CO2 که در مخزن دیگری قرار دارد، تشکیل شده است و با آزاد کردن ضامن، گاز کربن دی اکسید خارج می شود. در کپسول های حاوی آب و هوا این دو ماده بصورت فشرده در کپسول قرار گرفته و با فشردن اهرمی که بر روی آب قرار گرفته، شیر خروجی باز و ماده اطفاء خارج می شود و با قرار دادن دوباره دست بر روی آن شیر خروجی بسته می شود.
از جمله مزایای آب برای اطفای حریق: ارزان بودن، در دسترس بودن، قابلیت اطفاء بالا می باشد و از جمله معایب آن رسانایی جریان برق، سنگین بودن و حمل و نقل سخت است.
برای استفاده از کپسول های آتش نشانی محتوی آب میبایست موارد زیر را رعایت نمایید:
- به دلیل وجود آب در این نوع از خاموش کننده ها نباید از این کپسول آتش نشانی برای اطفای تجهیزات الکترونیکی استفاده کرد.
- از این خاموش کننده هیچ گاه برای اطفای حریق هایی که با مواد شیمیایی ترکیب شده اند استفاده نکنید.
کپسول آتش نشانی و خاموش کننده محتوی کف:
ماده اطفایی این خاموش کننده ها در داخل کپسول به صورت مایع بوده و وقتی بر روی حریق می نشیند، لایه ای بر روی حریق ایجاد می کند. این لایه از ورود اکسیژن به حریق ممانعت کرده و سبب خفه شدن و در نتیجه مهار حریق می گردد. این خاموش کننده ها غیر قابل کنترل هستند و بیشتر جهت اطفای حریق های گروه B (مایعات اشتعال زا) کاربرد دارند. ولی امکان استفاده در حریق های گروه A (مواد خشک) را نیز دارند. خاموش کننده های حاوی کف در دو نوع کف شیمیایی و مکانیکی ساخته می شوند. خاموش کننده های کف شیمیایی از دو مخزن تشکیل شده اند، که هیچ گونه تماسی با یکدیگر ندارند. مخزن داخلی حاوی سولفات آلومینیوم و مخزن خارجی حاوی بی کربنات سدیم می باشد. در نوع خاموش کننده حاوی کف مکانیکی فشار برای خروج ماده اطفایی از محیط خارج تامین می شود.
کپسول آتش نشانی و خاموش کننده محتوی پودر:
از این کپسول ها جهت اطفای آتش سوزی های گروه B , C یعنی گازها و مواد اشتعال زا استفاده می شود. این خاموش کننده ها در دو نوع پودر و گاز، پودر و هوا موجود می باشند. این خاموش کننده ها شبیه به خاموش کننده های حاوی آب و هوا بوده و فقط از نظر حجمی با یکدیگر متفاوت هستند. این خاموش کننده ها قابل شارژ و حتی یک بار مصرف در بازار عرضه می شوند، بدلیل دارا بودن قیمت پایین بیشتر در منازل مورد استفاده قرار می گیرند.
کپسول آتش نشانی و خاموش کننده محتوی گاز CO2:
این خاموش کننده شامل 2/3 گاز کربن دی اکسید می باشد. گاز کربن دی اکسید از هوا سنگین تر و غیر قابل اشتعال است، به همین دلیل در عملیات اطفاء جانشین اکسیژن شده و سطح حریق را می پوشاند. از این کپسول ها می توان برای خاموش کردن حریق های گروه E یعنی الکتریسیته (برق) استفاده نمود. در این خاموش کننده ها گاز کربن دی اکسید به صورت مایع درآمده و به سرعت خارج می شود. بدلیل فشار بسیار بالایی که در داخل خاموش کننده CO2 وجود دارد و همچنین مایع بودن ماده دی اکسید کربن، مجاز به استفاده از مانومتر در خاموش کننده CO2 نیستیم. سر این کپسول ها بصورت قیفی و یا شیپوری است، که سبب انبساط گاز و کاهش سرعت خروج مایع می شود و ماده خاموش کننده را به سمت حریق هدایت می کند. گاز کربن دی اکسید غیر سمی بوده، ولی افزایش این گاز در محیط بسته می تواند خطرناک باشد. ایجاد مه ناشی از گاز کربن دی اکسید منجر به کاهش زاویه دید می شود. این کپسول ها دارای وزن سنگینی هستند، زیرا بدنه آنها از فولاد ساخته شده است تا بتواند فشار زیادی را تحمل کند. بدلیل وزن زیاد این کپسول ها در سایزهای کوچکتری نسبت به خاموش کننده های دیگر در بازار عرضه می شوند. سایزهای بزرگتر این کپسول ها قابل حمل بر روی چرخ می باشد.
کپسول آتش نشانی و خاموش کننده محتوی مواد تبخیر شونده (هالوژنه):
بدلیل سمی بودن مواد هالوژنه این خاموش کننده ها و تاثیرات مخربی که بر روی محیط زیست و لایه ازون دارند. امروزه خاموش کننده های هالوژنه کاربرد نداشته و نمونه های دیگر جایگزین این خاموش کننده شده اند.
نکته: گاهی لازم است از چند خاموش کننده جهت عملیات اطفاء استفاده شود و صرفاً یک نوع خاموش کننده پاسخگوی اطفای حریق نیست.
نحوه استفاده از کپسول آتش نشانی:
• خونسردی خود را حفظ کنید و جریان برق و گاز را قطع کنید.
• کپسول مناسب با نوع حریق ایجاد شده را بردارید.
• در فضای باز پشت به باد و در اتاق ها جلوی درب خروجی بایستید.
• کپسول را سر و ته کرده تا مواد داخل کپسول بهم بخورد.
• ضامن شیر کپسول را بکشید و شلنگ را محکم در دست بگیرید.
• در فاصله مناسبی از آتش قرار بگیرید.
• کپسول را به طرف قاعده آتش نشانه روید.
• اهرم شیر کپسول را فشار داده و با حرکت دادن شلنگ به صورت جارویی مواد مایع یا گاز خاموش کننده آتش را به سمت منطقه آتش بپاشید، به گونه ای که تمام سطح آتش را در برگیرد و تا زمانی که آتش خاموش نشده ادامه دهید.
• قبل از ترک محل حادثه از خاموش شدن کامل آتش اطمینان حاصل نمایید.
• پس از اطفاء حریق جهت شارژ مجدد کپسول آتش نشانی اقدام نمایید.
کاربرد کپسول های آتش نشانی
استفاده از کپسول های آتش نشانی دستی با توجه به نوع حریق و ماده خاموش کننده آتش در لحظات اولیه شروع آتش سوزی، بر روی حریق های کوچک و موضعی تاثیرگذار می باشد. همچنین باید بدانیم چه کپسولی مناسب چه نوع حریقی است، تا در شرایط بحرانی به درستی بتوانیم از خاموش کننده ها استفاده کنیم.
در جدول زیر خاموش کننده مناسب برای گروه های حریق را ذکر نمودیم.
واحد شمارش کپسول های آتش نشانی
واحد شمارش کپسول های آتش نشانی عدد است. برای بدست آوردن تعداد کپسول های آتش نشانی مورد نیاز خود، ابتدا باید نوع مواد سوختنی موجود در محیط را شناسایی نمایید. سپس با استفاده از استانداردهای تعیین تعداد کپسول آتش نشانی که شامل، مساحت محیط مربوطه، تعیین مکان از نظر میزان حریق، تعیین دانسیته مواد سوختی، تخمین حداکثر سطح احتمالی حریق، تعیین ارزشی دستگاه ها و کالاها، تعیین فاکتور خاموش کنندگی و با استفاده از فرمول زیر می توان تعداد کپسول های مورد نیاز خود را بدست آورد.
سطح تحت پوشش کپسول ⁄ مساحت محیط = N تعداد کپسول ⇒ فرمول محاسبه تعداد کپسول آتش نشانی
فاصله استاندارد کپسول های آتش نشانی از یکدیگر
نوع و اندازه کپسول های آتش نشانی مورد استفاده در مکان مورد نظر با توجه به مواد سوختنی موجود در محیط، بر روی فاصله استاندارد کپسول ها از یکدیگر تأثیرگذار می باشد.
به عنوان مثال: کپسول آتش نشانی کلاس حریق A، B، D می بایست به ترتیب به فاصله 23، 15، 23 متری از هم قرار گیرند. کپسول آتش نشانی گروه حریق C در فاصله مشخص شده سایر گروه های حریق موجود در محیط قرار می گیرد.
قیمت کپسول های آتش نشانی
قیمت کپسول های آتش نشانی با توجه به نوع کپسول های آتش نشانی ، ویژگی های خاص هر کپسول، وزن، برند و … متفاوت است. بهتر است با توجه به نیاز خود همیشه بهترین نوع کپسول آتشنشانی را انتخاب نمایید و ارزان قیمت بودن کپسول را ملاک خرید خود قرار ندهید.
ضوابط مربوط به کپسول های آتش نشانی:
1- کپسول های آتش نشانی در محل های ورود و خروج افراد (در محل دسترسی افراد) قرار گیرند.
2- در نزدیکی تابلو برق نصب کپسول آتش نشانی 6 کیلویی co2 ضروری است.
3- در نزدیکی موتورخانه (اتاق آسانسور) نصب کپسول آتش نشانی 4 کیلویی co2 لازم است.
4- تاسیسات موتورخانه مجهز به کپسول آتش نشانی co2 و پودری باشد.
5- داخل واحدها مجهز به کپسول آتش نشانی 4 کیلویی پودر و هوا درجه دار باشد.
6- در قسمت پاگردها نصب کپسول های آتش نشانی 6 کیلویی پودر و هوا درجه دار لازم است.
7- کپسول های آتش نشانی در ارتفاع 1/2 متری از کف نصب شوند.
8- فاصله کپسول های آتش نشانی به اندازه ای باشد که لازم نباشد بیش از 75 فوت حمل شود.
9- در پارکینگ ها و زیرزمین ها به ازای هر صد متر یک کپسول آتش نشانی پودری 6 کیلویی نصب شود.
نتیجه گیری:
کپسول های آتشنشانی نمونه ای از تجهیزات آتش نشانی اولیه برای مهار آتش به حساب می آیند. خاموش کننده ها در اندازه ها و حجم های متفاوتی در بازار عرضه می شوند. سایزهای کوچکتر قابل حمل به صورت دستی و سایزهای بزرگتر جهت حمل و نقل سریع بر روی شاسی مجهز به چرخ نصب می شوند، تا به راحتی قابل جابجایی باشند. خاموش کننده ها در صورتی می توانند مفید واقع شوند که از نظر تعداد، اندازه، نوع ماده شیمیایی و محل نصب مورد تایید یک متخصص بوده و از نظر آمادگی کپسول برای سیستم اطفاء حریق اطمینان حاصل شده باشد. کپسولهای آتشنشانی با توجه به محیطی که در آن قرار میگیرند و نوع آتش سوزی که از چه طبقه ی حریقی است، مورد استفاده قرار می گیرند. کپسول های آتش نشانی دارای ضوابطی می باشند که در زمان نصب آنها می بایست به ضوابط مربوط به کپسول های آتش نشانی توجه کامل شود.
در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر در خصوص خاموش کننده ها، می توانید مطلب مربوط به خاموش کننده های دستی و رنگ کپسول های آتش نشانی را نیز مطالعه نمایید.
امیدواریم اطلاعات کافی در خصوص کپسول های آتش نشانی در اختیار شما عزیزان قرار داده باشیم و پاسخ سوالات خود را دریافت کرده باشید. شرشرکت ایمن اندیشان مهر آماده عقد قراردادهای طراحی، مشاوره آتش نشانی، اخذ تاییدیه آتش نشانی، تعهد تعمیر و نگهداری با شرکت ها، کارخانه ها و سایر مراکز دولتی و خصوصی می باشد. همچنین در صورت خرید هر گونه تجهیزات آتش نشانی فردی ، اعلام و اطفاء حریق و کپسول های آتش نشانی و داشتن هر گونه سوال از طریق راه های ارتباطی با ما در ارتباط باشید.